Marxistische Vervreemdingstheorie

Boorte van de Vervreemdingstheorie

De door Karl Marx ontwikkelde Vervreemdingstheorie of ‘Entfremdung’ stelt dat het kapitalisme de menselijke relaties die niet door de deelnemers zelf worden beheerst, heeft vervormd. Dit leidt op zijn beurt tot scheiding van dingen die van nature bij elkaar horen, wat vervolgens leidt tot antagonisme in dingen die in orde zijn.

cristina bernazzani/dollar fotoclub

Wat is Entfremdung?

Entfremdung verwijst naar de sociale vervreemding van mensen van hun menselijke natuur als gevolg van het leven in een gelaagde samenleving. Dit werd gepresenteerd in Marx’ Economische en Filosofische Manuscripten van 1844 (1927). De filosofische wortels ervan liggen in Ludwig Feuerbachs ‘De essentie van het christendom’ (1841), waarin wordt betoogd dat het concept van ‘God’ de mens heeft gescheiden van zijn natuurlijke kenmerken. Max Stirner breidt in ‘Het ego en het eigene’ (1845) de theorie van Feuerbach uit met ‘de mensheid’ als een vervreemdend concept, terwijl Marx en Engels in het boek ‘De Duitse Ideologie’ (1845) over deze filosofieën debatteren

De conclusie uit het debat

In de kapitalistische productiewijze verliest het individu de controle over zijn werk. Hij verliest zijn vermogen om na te denken, zijn lot te bepalen, zijn relaties met anderen te bepalen en dingen van waarde te bezitten. Uiteindelijk verliezen arbeiders de vrijheid om voor zichzelf te denken en hun eigen beslissingen te nemen, aangezien zij geen controle meer hebben over hun werk. Zij bezitten niet de goederen die zij produceren en hebben niet de vrijheid te produceren wat zij willen. Zo wordt het individu dierlijk in zijn denken omdat hij zijn vermogen tot denken verliest. Zijn doelen zijn gericht op activiteiten die eigendom zijn van en gedicteerd worden door de bourgeoisie.

Typen vervreemding volgens Karl Marx

1. Product van Arbeid

Het individu is vervreemd van de produkten die hij vervaardigt, omdat hij ze niet zelf bezit. Het is eigendom van de bourgeoisie en zij beschikt erover. Hij kan dus geen eigenaar zijn van de dingen die hij produceert. Hij krijgt minimumlonen en de opbrengst van zijn arbeid is aanzienlijk laag. Dit leidt tot uitbuiting van de arbeider.

2. De handeling van het produceren

De arbeider heeft geen controle over het produktieproces. De arbeidsomstandigheden en de organisatie worden allemaal bepaald door de bourgeoisie zonder rekening te houden met het individu. De arbeidsdeling verergert deze vervreemding nog.

3. Als producent

Van zichzelf als producent ook wel ‘Gattungswesen’ (soort-essentie)
Volgens Marx is het vermogen om bewust vorm te geven aan de dingen om ons heen wat iemand tot mens maakt. Het kapitalisme neemt echter de ‘Gattungswesen’ of de essentie van het mens-zijn weg. De arbeid van het individu wordt gedwongen en onder dwang verricht.

Het soort werk dat het individu wordt opgedragen, staat in geen enkele verhouding tot zijn interesses of passie. De rijkdom die door de arbeider wordt gecreëerd, is eigendom van de bourgeoisie, gedreven door winstmaximalisatie. Dit leidt tot een versterking van de klassen in de samenleving, die het individu belemmert in het bepalen van zijn handelen.

4. Van andere arbeiders

Onder het kapitalisme wordt de arbeider gezien als een entiteit die kan worden gebruikt en verhandeld om de productie en de winst te maximaliseren. Arbeiders zijn verankerd in een wereld van moordende concurrentie om een zo hoog mogelijk loon te krijgen van de bourgeoisie, die op haar beurt een zo hoog mogelijke arbeidsprestatie uit de arbeider probeert te halen. Ook deze vervreemding vloeit onvermijdelijk voort uit de klassenstructuur en de tweedeling in de maatschappij.

Conclusie

Marx’ Theorie van de Vervreemding blijft niet gespaard van kritiek. Critici voeren aan dat de huidige vrije markt mensen in staat stelt aandelen te bezitten in particuliere instellingen. Dit betekent dat de winsten toebehoren aan de aandeelhouders en niet slechts aan één enkele persoon. Ondernemerschap stelt iemand in staat zijn belangen na te streven door ruime mogelijkheden te bieden. Wat de intellectuele arbeid betreft, zetten veel middenstanders hun vaardigheden in voor werk dat zij leuk vinden en nemen zij deel aan andere buitenschoolse activiteiten die zij leuk vinden.