Merkwik(II)chloride
| Kwik(II)chloride | |
|---|---|
| IUPAC-naam | |
| Andere namen | Kwikchloride Corrosief sublimaat |
| Identifiers | |
| CAS-nummer | 7487-94-7 |
| Eigenschappen | |
| Molecuulformule | HgCl2 |
| Molaire massa | 271.52 g/mol |
| Uiterlijk | witte vaste stof |
| Dichtheid | 5.43 g/cm³, vast |
| Smeltpunt |
277 °C |
| Kookpunt |
302 °C |
| Oplosbaarheid in water | 7.4 g/100 ml (20 °C) |
| Oplosbaarheid in andere oplosmiddelen | 33 g/100 ml (25 °C) |
| Structuur | |
| Coördinatie geometrie |
lineair |
| Moleculaire vorm | lineair |
| Dipoolmoment | nul |
| Gevaren | |
| EU-classificatie | Zeer giftig (T+) Gevaarlijk voor het milieu (N) |
| R-zinnen | R28, R34, R48/24/25, R50/53 |
| S-zinnen | (S1/2), S36/37/39, S45, S60, S61 |
| Vlampunt | nietbrandbaar |
| Verwante verbindingen | |
| Andere anionen | Kwik(II)-fluoride Kwik(II)-bromide Kwik(II)-jodide |
Kwik(II) jodide |
| Andere kationen | Zinkchloride Cadmiumchloride Mercury(I) chloride |
| Behoudens waar anders vermeld, worden de gegevens gegeven voor materialen in hun standaardtoestand (bij 25 °C, 100 kPa) Infobox disclaimer en referenties |
|
Mercury(II) chloride, meer algemeen kwikchloride genoemd, is de chemische verbinding met de formule HgCl2. Deze witte kristallijne vaste stof is een laboratoriumreagens. Vroeger werd het op grotere schaal gebruikt, maar het is een van de giftigste vormen van kwik omdat het beter oplosbaar is in water dan de meeste andere.
Aanvullende aanbevolen kennis
Inhoud
- 1 Productie en basiseigenschappen
- 2 Toepassingen
- 2.1 Als chemisch reagens
- 2.2 Historisch gebruik in de fotografie
- 2.3 Historisch gebruik in de conservering
- 2.4 Historisch gebruik in de geneeskunde
- 3 Giftigheid
- 4 In de volkscultuur
- 5 Referenties
Productie en basiseigenschappen
Mercuric chloride is geen zout maar een lineair triatomisch molecuul, vandaar de neiging tot sublimeren. In het kristal is elk kwikatoom gebonden aan twee hechte chloride liganden met Hg—Cl afstand van 2,38 Å; vier andere chloride liganden hebben een grotere afstand van 3,38 Å.
Mercurisch chloride wordt verkregen door de inwerking van chloor op kwik of kwik(I)chloride, door de toevoeging van zoutzuur aan een hete, geconcentreerde oplossing van kwik(I)-verbindingen zoals het nitraat:
HgNO3 + 2 HCl → HgCl2 + H2O + NO2,
Het verwarmen van een mengsel van vast kwik(II)sulfaat en natriumchloride levert ook vluchtig HgCl2 op, dat sublimeert en condenseert in de vorm van kleine ruitvormige kristallen.
De oplosbaarheid neemt toe van 6% bij 20 °C tot 36% in kokend water. In aanwezigheid van chloride-ionen lost het op tot het tetrahedrale complex 2-.
Toepassingen
De belangrijkste toepassing van kwikchloride is als katalysator voor de omzetting van acetyleen in vinylchloride, de voorloper van polyvinylchloride :
C2H2 + HCl → CH2=CHCl
Voor deze toepassing wordt het kwikchloride ondersteund op koolstof in concentraties van ca. 5 gewichtsprocent. Deze technologie is voorbijgestreefd door het thermisch kraken van 1,2-dichloorethaan. Andere belangrijke toepassingen van kwikchloride zijn het gebruik als depolarisator in batterijen en als reagens in organische synthese en analytische chemie (zie hieronder).
Als chemisch reagens
Mercurisch chloride wordt vaak gebruikt om een amalgaam te vormen met metalen, zoals aluminium. Wanneer aluminiumstrips in een kwikchloride-oplossing worden gedrenkt, worden ze snel bedekt door een dun laagje kwik. Normaal wordt aluminium beschermd door een dunne laag oxide, waardoor het inert wordt. Eenmaal geamalgameerd kan aluminium een verscheidenheid van reacties ondergaan. Het lost bijvoorbeeld op in water (dit kan gevaarlijk zijn, omdat waterstofgas en warmte worden gegenereerd). Halokoolwaterstoffen reageren met geamalgameerd aluminium in de Barbier-reactie). Deze alkylaluminiumverbindingen zijn nucleofiel en kunnen op een soortgelijke manier worden gebruikt als het Grignard-reagens. Geamalgameerd aluminium wordt ook gebruikt als reductiemiddel in organische synthese. Een ander metaal dat vaak met kwikchloride wordt geamalgameerd is zink.
Mercurisch chloride wordt gebruikt om dithianegroepen te verwijderen die aan een carbonyl zijn verbonden in een umpolungreactie.
Historisch gebruik in de fotografie
Kwik(II)chloride werd gebruikt als een fotografische versterker om positieve foto’s te produceren in het collodiumproces van de jaren 1800. Wanneer het op een negatief wordt aangebracht, maakt kwik(II)chloride het beeld witter en dikker, waardoor de schaduwen ondoorzichtiger worden en de illusie van een positief beeld ontstaat.
Historisch gebruik bij conservering
Voor de conservering van antropologische en biologische specimens aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw werden voorwerpen ondergedompeld in of beschilderd met een kwikoplossing. Voorwerpen in laden werden beschermd door er kristallijn kwikchloride over te strooien. Het wordt in mindere mate gebruikt bij het looien, en hout werd vanaf 1848 geconserveerd door het te kyaniseren (weken in kwikchloride).
Historisch gebruik in de geneeskunde
Syfilis werd vóór de komst van antibiotica veelvuldig behandeld met kwikchloride. Het werd geïnhaleerd, ingenomen, geïnjecteerd en plaatselijk aangebracht. Vergiftiging kwam zo vaak voor dat de symptomen werden verward met die van syfilis.
Toxiciteit
Kwik(II)chloride is zeer giftig en bijtend. Eenmaal opgenomen in de bloedbaan, verbindt Hg2+ zich met eiwitten in het plasma of komt het in de rode bloedcellen terecht. Het komt niet gemakkelijk in de hersenen of de foetus terecht, maar kan wel in andere lichaamsorganen terechtkomen. De lever is een belangrijke plaats van metabolisme voor kwik, en al het kwik dat uit de maag en darm wordt geabsorbeerd, wordt in het bloed rechtstreeks naar de lever vervoerd. Het hoopt zich op in de nieren en kan ernstige schade veroorzaken. Vergiftiging kan het gevolg zijn van inademing, inslikken of absorptie door de huid.
Inhalatie kan leiden tot corrosieve bronchitis, interstitiële pneumonitis en de dood. Systemische effecten na blootstelling door inademing kunnen onder meer shock, nieraandoeningen en effecten op het centrale zenuwstelsel zijn, gekenmerkt door lethargie en neurobehaviorale effecten (slapeloosheid, geheugenverlies, prikkelbaarheid, enz.). Chronische blootstelling aan lage dampconcentraties kan leiden tot effecten op het centrale zenuwstelsel, waaronder vermoeidheid, tremoren en gingivitis. Naarmate de blootstelling toeneemt, nemen de frequentie en de omvang van de spiertrillingen toe en gaan zij gepaard met persoonlijkheids- en gedragsveranderingen (geheugenverlies, prikkelbaarheid, depressie en hallucinaties).
Inname kan ernstige gastro-intestinale irritatie, nierfalen en de dood veroorzaken, met acute dodelijke doses bij mensen variërend van 1 tot 4 g. De toxische effecten zijn gewoonlijk binnen 10-15 minuten na inname duidelijk. De dood kan binnen 24 uur intreden als gevolg van shock, nierschade, ernstige gastro-intestinale schade of nierfalen. Chronische symptomen zijn toegenomen speekselvorming, bloedend tandvlees en loszittende tanden.
Dermaal contact met kwikchloride kan dermatitis en neurologische effecten veroorzaken. Acrodynie komt voor bij kinderen en wordt gekenmerkt door een gegeneraliseerde lichaamsuitslag. Andere symptomen zijn zwelling en irritatie van de handen, voeten, wangen en neus, haaruitval, prikkelbaarheid, slapeloosheid en overvloedige transpiratie die tot uitdroging kan leiden. Chronische blootstelling door absorptie is meestal het gevolg van regelmatig aanbrengen van lokale zalven die kwikchloride bevatten.
In de populaire cultuur
Humbert Humbert, de hoofdpersoon in de roman Lolita van Vladimir Nabakov, overweegt de moeder van zijn minnares te doden met “vijf bichloridetabletten van kwik in haar voorgerechtelijke sherry.”en krantenkoppen in het begin van de 20e eeuw suggereren dat deze verbinding een populaire methode van zelfmoord en zelfmoordpogingen was. Misschien wel de beroemdste persoon die bezweek aan wat de kranten “kwikbichloride” of “bi-chloride van kwik” noemden, was de stille filmster Olive Thomas, wier dood in 1920 in Parijs als een ongeluk werd beschouwd.
In de roman The Wine-Dark Sea van Patrick O’Brian, die zich afspeelt in het begin van de 19e eeuw, is het personage Nathaniel Martin een doktersassistent. Hij vergiftigt zichzelf bijna met “The Vienna Treatment”, een preparaat van het “bijtende sublimaat” dat in de verkeerde handen als uiterst gevaarlijk wordt beschouwd.
Antiseptica en ontsmettingsmiddelen (D08)
Ethacridine lactaat -. Aminoacridine – Euflavine
Dibroompropamidine – Chloorhexidine – Propamidine – Hexamidine – Polihexanide
Hexachlorofeen – Policresulen – Fenol – Triclosan – Chloorxylenol – Bifenylol
Nitrofurazone
Jodium/octylfenoxypolyglycolether – Povidon-jood – Jodium-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel-zwavel- zwaveldioxide Diiodohydroxypropaan
Dequalinium – Chlorquinaldol – Oxyquinoline – Clioquinol
Benzalkonium – Cetrimonium – Cetylpyridinium – Cetrimide – Benzoxoniumchloride – Didecyldimethylammoniumchloride
Kwikverbindingen
Kwikamidochloride – Fenylmercurisch boraat – Mercurisch chloride – Mercurochroom – Thiomersal – Mercurisch jodide
Zilvernitraat
Waterstofperoxide – Eosine – Propanol – Tosylchloramidenatrium – Isopropanol – Kaliumpermanganaat – Natriumhypochloriet – Ethanol
Categorieën: Kwikverbindingen | Chloriden | Metaalhalogeniden | Alchemische stoffen