chlorek rtęci(II)

Chlorek rtęci(II)
Nazwa IUPAC	. Chlorek rtęci(II) Dichlorek rtęci
Inne nazwy	Chlorek rtęci Podklimat korozyjny
Identyfikatory
Numer CAS	7487-94-7
Właściwości
Wzór cząsteczkowy	HgCl2
Masa molowa	271.52 g/mol
Wygląd	białe ciało stałe
Gęstość	5.43 g/cm³, ciało stałe
Temperatura topnienia	277 °C
Temperatura wrzenia	302 °C
Rozpuszczalność w wodzie	7.4 g/100 ml (20 °C)
Rozpuszczalność w innych rozpuszczalnikach	33 g/100 ml (25 °C)
Struktura
Geometria koordynacyjna	liniowa
Kształt cząsteczkowy	liniowy
Molekularny kształt	liniowy
Moment dipolowy	zero
Zagrożenia
Klasyfikacja UE	Bardzo toksyczny (T+) Niebezpieczny dla środowiska (N)
Zwroty R-.frazy	R28, R34, R48/24/25, R50/53
Zwroty S	(S1/2), S36/37/39, S45, S60, S61
Temperatura zapłonu	niełatwopalne
Związki pokrewne
Inne aniony	Fluorek rtęci(II) Bromek rtęci(II) Jodek rtęci(II) jodek
Inne kationy	Chlorek cynku Chlorek kadmu Chlorek rtęci(I)
O ile nie zaznaczono inaczej, dane są podane dla materiałów w ich standardowym stanie (w 25 °C, 100 kPa) Infobox zrzeczenia się odpowiedzialności i odniesienia

Chlorek rtęci(II), bardziej powszechnie nazywany chlorkiem rtęci, jest związkiem chemicznym o wzorze HgCl2. To białe krystaliczne ciało stałe jest odczynnikiem laboratoryjnym. Dawniej był szerzej stosowany, jednak jest to jedna z najbardziej toksycznych form rtęci, ponieważ jest bardziej rozpuszczalna niż większość w wodzie.

• 1 Produkcja i podstawowe właściwości
• 2 Zastosowania
  • 2.1 Jako odczynnik chemiczny
  • 2.2. Historyczne zastosowanie w fotografii
  • 2.3 Historyczne zastosowanie w konserwacji
  • 2.4 Historyczne zastosowanie w medycynie
• 3 Toksyczność
• 4 W kulturze popularnej
• 5 Referencje

Produkcja i podstawowe właściwości

Chlorek rtęci nie jest solą, ale liniową cząsteczką trójatomową, stąd jego tendencja do sublimacji. W krysztale każdy atom rtęci jest związany z dwoma bliskimi ligandami chlorkowymi o odległości Hg—Cl wynoszącej 2,38 Å; cztery kolejne chlorki są bardziej oddalone o 3,38 Å.

Chlorek rtęci otrzymuje się w wyniku działania chloru na rtęć lub chlorek rtęci(I), przez dodanie kwasu solnego do gorącego, stężonego roztworu związków rtęci(I), takich jak azotan:

HgNO3 + 2 HCl → HgCl2 + H2O + NO2,

Podgrzewając mieszaninę stałego siarczanu rtęci(II) i chlorku sodu otrzymuje się również lotny HgCl2, który sublimuje i skrapla się w postaci drobnych rombowych kryształów.

Jego rozpuszczalność wzrasta z 6% w temperaturze 20 °C do 36% we wrzącej wodzie. W obecności jonów chlorkowych rozpuszcza się dając tetraedryczny kompleks 2-.

Zastosowania

Głównym zastosowaniem chlorku rtęci jest katalizator konwersji acetylenu do chlorku winylu, prekursora polichlorku winylu :

C2H2 + HCl → CH2=CHCl

Do tego zastosowania chlorek rtęci jest osadzony na węglu w stężeniu około 5 procent wagowych. Technologia ta została wyparta przez kraking termiczny 1,2-dichloroetanu. Inne znaczące zastosowania chlorku rtęci obejmują jego użycie jako depolaryzatora w bateriach oraz jako odczynnika w syntezie organicznej i chemii analitycznej (patrz poniżej).

Jako odczynnik chemiczny

Chlorek rtęci jest często używany do tworzenia amalgamatu z metalami, takimi jak aluminium. Kiedy aluminiowe paski są moczone w roztworze chlorku rtęci, szybko pokrywają się cienką warstwą rtęci. Normalnie aluminium jest chronione przez cienką warstwę tlenku, co czyni je obojętnym. Po amalgamacji aluminium może ulegać różnym reakcjom. Na przykład rozpuszcza się w wodzie (może to być niebezpieczne, ponieważ powstaje gazowy wodór i ciepło). Halowęgiel reaguje z amalgamowanym aluminium w reakcji Barbiera). Te związki alkiloaluminiowe są nukleofilowe i mogą być stosowane w podobny sposób jak odczynnik Grignarda. Amalgamat aluminium jest również stosowany jako środek redukujący w syntezie organicznej. Innym metalem powszechnie amalgamowanym przy użyciu chlorku rtęci jest cynk.

Chlorek rtęci jest używany do usuwania grup ditianowych przyłączonych do karbonylu w reakcji umpolungu.

Przemysłowe zastosowanie w fotografii

Chlorek rtęci(II) był używany jako wzmacniacz fotograficzny do produkcji pozytywów w procesie kolodionowym w latach 1800. Po nałożeniu na negatyw, chlorek rtęci(II) wybiela i zagęszcza obraz, zwiększając w ten sposób nieprzezroczystość cieni i tworząc iluzję obrazu pozytywowego.

Historyczne zastosowanie w konserwacji

Do konserwacji okazów antropologicznych i biologicznych pod koniec XIX i na początku XX wieku, obiekty były zanurzane w roztworze rtęci lub malowane nim. Przedmioty w szufladach były chronione przez rozsypanie na nich krystalicznego chlorku rtęci. Znajduje on niewielkie zastosowanie w garbarstwie, a drewno było konserwowane przez kyanizowanie (moczenie w chlorku rtęci) począwszy od 1848 roku.

Zastosowanie historyczne w medycynie

Syfilis był często leczony chlorkiem rtęci przed pojawieniem się antybiotyków. Był on wdychany, połykany, wstrzykiwany i stosowany miejscowo. Zatrucie było tak powszechne, że jego objawy były mylone z objawami kiły.

Toksyczność

Chlorek rtęci(II) jest silnie toksyczny i żrący. Po wchłonięciu do krwiobiegu, Hg2+ łączy się z białkami w osoczu lub dostaje się do czerwonych krwinek. Nie przenika on łatwo do mózgu lub płodu, ale może przedostać się do innych organów ciała. Wątroba jest głównym miejscem metabolizmu rtęci, a cała rtęć wchłonięta z żołądka i jelit jest przenoszona we krwi bezpośrednio do wątroby. Kumuluje się ona w nerkach i może powodować poważne uszkodzenia. Zatrucie może nastąpić w wyniku wdychania, spożycia lub wchłonięcia przez skórę.

Wdychanie może powodować żrące zapalenie oskrzeli, śródmiąższowe zapalenie płuc i śmierć. Skutki ogólnoustrojowe po narażeniu inhalacyjnym mogą obejmować wstrząs, zaburzenia pracy nerek i skutki dla ośrodkowego układu nerwowego charakteryzujące się sennością i skutkami neurobehawioralnymi (bezsenność, utrata pamięci, pobudliwość, itp.). Przewlekłe narażenie na niskie poziomy oparów może powodować skutki dla centralnego układu nerwowego, w tym zmęczenie, drżenie i zapalenie dziąseł. Wraz ze wzrostem narażenia wzrasta częstotliwość i wielkość drżeń mięśniowych, którym towarzyszą zmiany osobowości i zachowania (utrata pamięci, pobudliwość, depresja i halucynacje).

Zjedzenie może spowodować poważne podrażnienie przewodu pokarmowego, niewydolność nerek i śmierć w przypadku ostrych dawek śmiertelnych u ludzi wynoszących od 1 do 4 g. Efekty toksyczne są zwykle widoczne w ciągu 10-15 minut od spożycia. Śmierć może nastąpić w ciągu 24 godzin, w wyniku wstrząsu, uszkodzenia nerek, poważnego uszkodzenia przewodu pokarmowego lub niewydolności nerek. Objawy przewlekłe obejmują zwiększone ślinienie, krwawienie dziąseł i rozchwianie zębów.

Dermalny kontakt z chlorkiem rtęci może powodować zapalenie skóry i skutki neurologiczne. Akrodynia występuje u dzieci i charakteryzuje się uogólnioną wysypką na ciele. Inne objawy obejmują obrzęk i podrażnienie dłoni, stóp, policzków i nosa, wypadanie włosów, drażliwość, bezsenność i obfite pocenie się, które może prowadzić do odwodnienia. Przewlekłe narażenie poprzez wchłanianie jest zwykle wynikiem regularnego stosowania miejscowych maści zawierających chlorek rtęci.

W kulturze popularnej

Humbert Humbert, bohater powieści Vladimira Nabakova Lolita, rozważa zabicie matki swojej kochanki „pięcioma tabletkami bichlorku rtęci w jej przedpołudniowej sherry.”, a nagłówki gazet z początku XX wieku sugerują, że związek ten był popularną metodą samobójstwa i prób samobójczych. Być może najbardziej znaną osobą, która uległa temu, co gazety nazywały „bichlorkiem rtęci” lub „bi-chlorkiem rtęci” była gwiazda kina niemego Olive Thomas, której śmierć w 1920 roku w Paryżu została uznana za przypadkową.
W powieści Patricka O’Briana The Wine-Dark Sea, osadzonej na początku XIX wieku, bohater Nathaniel Martin jest asystentem lekarza. Prawie otruł się „kuracją wiedeńską”, preparatem „sublimatu żrącego”, który w niepowołanych rękach jest uważany za niezwykle niebezpieczny.

Środki antyseptyczne i dezynfekcyjne (D08)

Pochodne akrydyny

Mleczan etakrydyny -. Aminoakrydyna – Euflawina

Biguanidy i amidyny

Dibrompropamidyna – Chlorheksydyna -. Propamidyna – Heksamidyna – Poliheksanidyn

Fenol i pochodne

Heksachlorofen – Polikrezulen – Fenol – Triclosan – Chloroksylenol -. Bifenylenol

Pochodne nitrofuranu

Nitrofurazon

Produkty jodowe

Jod/oktylfenoksypoliglikol – Powidon-jod -. Diiodohydroksypropan

Pochodne chinoliny

Dequalinium – Chlorquinaldol – Oxyquinoline – Clioquinol

Czwartorzędowe związki amoniowe

Benzalkonium -. Cetrimonium – Cetylpyridinium – Cetrimid – Chlorek benzoksoniowy – Chlorek didecylodimetyloamoniowy

Produkty rtęciowe

Amidochlorek rtęci -. Boran fenylomocznikowy – Chlorek rtęci – Merkurochrom – Tiomersal – Jodek rtęci

Związki srebra

Zazotan srebra

Pozostałe

Nadtlenek wodoru -. Eozyna – Propanol – Sól sodowa tozylochloramidu – Izopropanol – Nadmanganian potasu – Podchloryn sodu – Etanol