1

Wścieklizna jest śmiertelnym zapaleniem mózgu wywołanym przez lizawirusa przenoszonego na ludzi głównie przez ugryzienie lub zadrapanie przez lądowe zwierzęta mięsożerne (głównie psy domowe). Wystąpieniu objawów klinicznych i śmierci można w 100% zapobiec stosując odpowiednią profilaktykę poekspozycyjną (PEP) obejmującą szczepionki i uodpornienie bierne z wykorzystaniem immunoglobulin przeciwko wściekliźnie (przeczytaj naszą kartę choroby). Obecnie od 15 do 29 milionów pacjentów narażonych na wściekliznę otrzymało PEP każdego roku, którego warunki zostały zaktualizowane przez WHO w 2018 r. w wyniku ekspertyzy Institut Pasteur.

„Jeśli zatem środki zapobiegawcze istnieją dzisiaj w celu zwalczania wścieklizny, podaż i popyt są niespójne w krajach rozwijających się. Proponowane metody leczenia nie są produkowane lub nie są dostępne na miejscu” – wyjaśnia Félix Rey, kierownik Zakładu Wirusologii Strukturalnej w Instytucie Pasteura.

Przeciwciało monoklonalne RVC20: kluczowe narzędzie do zrozumienia wirusa wścieklizny

Wirus wścieklizny ma tylko jedną glikoproteinę (zwaną G) wyeksponowaną na swojej powierzchni. Białko to jest odpowiedzialne za wejście wirusa do komórki ludzkiej i dlatego jest jedynym celem przeciwciał neutralizujących. Pomimo znaczenia medycznego, nie są dostępne żadne dane strukturalne glikoproteiny powierzchniowej wirusa wścieklizny.

„Przedstawiamy strukturę jednego z najsilniejszych i najszerzej neutralizujących ludzkich przeciwciał monoklonalnych (mAb) o nazwie RVC20 w kompleksie z domeną G, którą rozpoznaje i wiąże” – wyjaśnia Hervé Bourhy, kierownik Zakładu Epidemiologii i Neuropatologii Lyssavirusów w Instytucie Pasteura.

Badacze opisali strukturę krystaliczną przeciwciała RCV20 w kompleksie z jego domeną docelową, jednym z głównych miejsc antygenowych glikoproteiny wirusa wścieklizny. Struktura ujawnia, że RVC20 angażuje wysoce konserwowane cechy glikoproteiny wirusowej, co uzasadnia jego szeroką reaktywność wśród szczepów wirusa.

„Ponadto wykazujemy, że przeciwciało monoklonalne RVC20 blokuje fuzję błonową pomiędzy wirusem a komórką” – mówi Hervé Bourhy. Przeciwciało blokuje zatem wnikanie wirusa do komórki i dalsze rozprzestrzenianie się wirusa w organizmie zakażonego gospodarza.

Nowe perspektywy zapobiegania i leczenia

„Nasze badanie zwraca również uwagę na główne miejsce podatności na zakażenie na powierzchni wirionu, zapewniając mechanistyczne zrozumienie wysoce skutecznej neutralizacji wirusa wścieklizny przez przeciwciało RVC20” podsumowuje Félix Rey. Nowa wiedza uzyskana dzięki tym badaniom może być wykorzystana nie tylko w profilaktyce opartej na mAb, ale także w przyszłych zastosowaniach terapeutycznych w przypadkach, gdy wirus dostał się już do układu nerwowego i na które wciąż nie ma lekarstwa. „Ideą tych badań jest możliwość stworzenia substytutu dla aktualnej profilaktyki poekspozycyjnej w celu ochrony przed wścieklizną” – podsumowuje Félix Rey.