Chałka: bogata i fascynująca historia
Gdy Świątynia stała w Jerozolimie, 12 bochenków chleba, zwanych Lechem HaPanim (Chlebem Obecności), było stale wystawionych na widok publiczny. Bochenki te były wypiekane przez kapłanów i wymieniane co tydzień, tak aby były świeże na Szabat.
Kiedy Świątynia została zniszczona, rabini epoki rabinicznej stworzyli symboliczne rytuały, aby zachować pamięć o Świątyni i jej centralnej roli w życiu żydowskim. Dom stał się znany jako mykdasz me’at (małe sanktuarium), święta przestrzeń, w której mogliśmy używać rytuałów, jako przypomnienie służby świątynnej. Rabini wprowadzili praktykę zwaną hafraszat chałka (usuwanie ciasta), w której niewielka część ciasta na chleb była oddzielana i usuwana jako symboliczne przypomnienie o ofiarowaniu Lechem haPanim.
Dołączając ten rytuał pamięci do wypieku chleba, rabini podnieśli chleb do rangi czegoś więcej niż tylko czegoś podawanego do posiłku. Chleb stał się centralną cechą żydowskiego życia i utrwalania momentów, idei i ideałów w żydowskiej historii. Najwyraźniejszym tego przykładem są dwa bochenki chałki podawane podczas każdego posiłku szabatowego. Mają one symbolizować podwójną porcję manny, którą Izraelici otrzymali na pustyni, aby nie musieli szukać pożywienia w Szabat. Chociaż większość Żydów uważa chałkę za kwintesencję żydowskiego chleba, tradycyjna chałka Żydów sefardyjskich częściej przypominała pitę. Pleciony kształt chałki aszkenazyjskiej jest oparty na nieżydowskiej tradycji wschodnioeuropejskiej, której korzenie sięgają średniowiecza. Interesujące jest to, że centralna cecha praktyki żydowskiej została poddana tak znacznemu wpływowi świata zewnętrznego. arówno u Żydów aszkenazyjskich, jak i sefardyjskich istnieje tradycja zmiany kształtu chałki, aby powiązać ją z porą roku lub nadchodzącym świętem. Najbardziej znaną z tych zmian jest używanie okrągłej chałki w okresie około Rosz HaSzana. Istnieje jednak zwyczaj aszkenazyjski, aby chleb spożywany podczas uroczystego posiłku z okazji święta Purim miał kształt kwiatu. Wynika to z faktu, że średniowieczna pieśń liturgiczna „Szoszanat Ja’akow” (Róża Jakuba) jest tradycyjnie recytowana po odczytaniu Megili. Inną aszkenazyjską tradycją było wypiekanie keylitsh, wydłużonej i gęsto plecionej chałki, która ma przypominać linę, na której powieszono Hamana. Marokańska społeczność żydowska wypieka chleb zwany einei Haman (oczy Hamana), który ma nieobrane, ugotowane na twardo jajka zapieczone bezpośrednio w bochenku.
Nawet jeśli dziś w piekarni znajdziesz tylko jeden rodzaj chałki, wygląd i smak żydowskich chlebów jest tak różnorodny, jak sama społeczność żydowska. Możesz dowiedzieć się więcej o tej różnorodności, czytając książkę Maggie Glezer, „A Blessing of Bread: The Many Rich Traditions of Jewish Bread Baking around the World”. Poznając zwyczaje kulinarne Żydów na całym świecie, mamy wyjątkową okazję do poznania żydowskiego życia, przypomnienia sobie o naszych żydowskich korzeniach i zjedzenia wspaniałego posiłku. B’tayavon! Bon appetite!
Jonathan Fass jest asystentem dyrektora wykonawczego Centrum Społeczności Żydowskiej im. Evelyn Rubenstein.