Francisco Goya – Biografia i Dziedzictwo

Biografia Francisco Goi

Dzieciństwo

Francisco de Goya y Lucientes urodził się w Fuendetodos, w Hiszpanii, w rodzinie z niższej klasy średniej. Jako czwarty z sześciorga dzieci, większość dzieciństwa spędził w Saragossie, pobliskim mieście, z którego pochodziła jego rodzina. Uczęszczał do miejscowej szkoły publicznej, gdzie poznał swojego przyjaciela na całe życie Martina Zapatera; ich listy stanowią jedno z niewielu bezpośrednich źródeł informacji o wczesnych latach Goi w Madrycie.

W wieku 14 lat rozpoczął studia artystyczne u malarza Jose Luzana, które trwały cztery lata. Później przeniósł się do Madrytu, aby uczyć się u Antona Raphaela Mengsa, niemieckiego artysty, który pracował jako nadworny malarz hiszpańskiej rodziny królewskiej. Czas spędzony przez Goyę z Mengsem był w dużej mierze nieudany (uważa się, że ci dwaj mężczyźni nie dogadywali się dobrze), a jego zgłoszenia do Real Academia de Bellas Artes de San Fernando zostały odrzucone zarówno w 1763, jak i 1766 roku.

Wczesny okres

Kariera Goi nabrała kształtów po przeniesieniu się do Włoch około 1770 roku, choć szczegóły dotyczące jego działalności tam są niejasne. W 1771 roku zdobył drugie miejsce w konkursie malarskim zorganizowanym w Parmie za Ofiarę Panu. W tym samym roku powrócił do Saragossy, gdzie rozpoczął studia u Francisco Bayeu, który stał się jego bliskim przyjacielem. Goya ożenił się z siostrą Bayeu, Josefą, z którą miał kilkoro dzieci, ale tylko jeden syn, Javier, dożył dorosłości. Goya powiedział kiedyś, że jego syn był tak piękny, że ludzie na ulicy w Madrycie zatrzymywali się, by na niego spojrzeć, a on sam był bardzo dumnym ojcem. Kiedy jego syn zachorował, Goya napisał, że „przestał żyć na cały ten okres.”

Około 1774 roku, Goya otrzymał zlecenie na wykonanie serii karykatur dla Królewskiej Fabryki Tkanin w Santa Barbara. Obrazy te przedstawiały sceny ze współczesnego życia Hiszpanii w lekkiej, rokokowej manierze; powstałe w ten sposób gobeliny zostały zainstalowane w dwóch królewskich pałacach. Goya wykorzystał to doświadczenie, aby rozwinąć swoje kontakty na dworze hiszpańskim. W tym samym czasie rozpoczął również pracę nad zestawem akwafort do obrazów Velázqueza znajdujących się w królewskiej kolekcji. Goya stał się mistrzem grafiki, która stała się podstawowym środkiem, za pomocą którego wyrażał swoje najbardziej osobiste uczucia dotyczące wydarzeń społecznych i politycznych swoich czasów.

Dojrzały okres

Goya rozpoczął karierę jako malarz nadworny w 1786 roku, za czasów Karola III. Później stał się ulubieńcem Karola IV i w 1799 roku został pierwszym nadwornym malarzem króla, co było najwyższym stanowiskiem dla artysty w królewskim domu. Funkcję tę pełnił aż do inwazji napoleońskiej w 1808 roku, choć po zadeklarowaniu wierności bonapartystom nadal otrzymywał zlecenia od nowego reżimu.

W okresie największej aktywności na hiszpańskim dworze Goya zaprzyjaźnił się z wpływowym premierem Manuelem de Godoy, który zamówił u artysty inne dzieła do swojej prywatnej kolekcji, w tym osławiony Akt Maja (ok. 1797-1800). Obraz ten doprowadził do powszechnych spekulacji na temat prawdziwej tożsamości siedzącej na nim osoby, wywołując plotki o nielegalnych romansach Godoya z dwiema kobietami i jego ostatecznym przesłuchaniu przez hiszpańską inkwizycję.

Rozwijająca się kariera Goi została na krótko przerwana w 1792 roku, kiedy niezdiagnozowana choroba pozbawiła go słuchu. Chociaż nadal pracował dla hiszpańskiej rodziny królewskiej, jego niepełnosprawność doprowadziła go do oddalenia się od życia publicznego, ponieważ stawał się coraz bardziej rozgoryczony i melancholijny. Mniej więcej w tym czasie Goya rozpoczął pracę nad Los Caprichos, serią 80 akwafort z akwatintą, która została opublikowana w 1799 roku. Akwaforty są oskarżeniem wielu aspektów współczesnej Hiszpanii.

Inwazja Napoleona na Hiszpanię w 1808 roku i późniejsza wojna półwyspowa (trwająca do 1814 roku) dały Goi wiele okazji do obserwacji i krytyki społeczeństwa. Wojna zainspirowała jego obrazy Drugi maja 1808 roku i Trzeci maja 1808 roku, jak również portfolio akwafort zatytułowane Klęski wojny. Według słów autora Evana S. Connella, dzieła te reprezentują „niebywały rozkwit gniewu”, który Goya odczuwał w obliczu tak wielkiej przemocy i horroru.

Later Period

Po przywróceniu monarchii Burbonów w 1814 roku, Goya wycofał się całkowicie z życia publicznego; niewiele wiadomo o jego późniejszych latach. Zamieszkał w gospodarstwie na obrzeżach Madrytu, La Quinta del Sordo (Dom Głuchego), gdzie do 1821 roku ukończył 14 tak zwanych Czarnych Obrazów, które zostały namalowane bezpośrednio na gipsowych ścianach domu. Goya przeniósł się do Bordeaux w 1824 roku, aby uciec przed opresyjnym i autokratycznym reżimem Ferdynanda VII. Artysta spędził resztę życia na wygnaniu we Francji ze swoją służącą i towarzyszką, Leocadią Weiss (jego żona Josefa zmarła w 1812 roku), i jej córką, aż do śmierci w 1828 roku.

Dziedzictwo Francisco Goi

Otwór Goi reprezentuje unikalny mariaż tradycji i nowoczesności. Jako Stary Mistrz, uhonorował dzieła swoich poprzedników, takich jak Velázquez i Rembrandt, pracując w tradycyjny sposób, co widać w jego licznych portretach dworskich. Jednocześnie jego śmiałe odejście od konwencji artystycznych tamtych czasów sprawiło, że jest uważany za jednego z pierwszych nowoczesnych malarzy Zachodu. Na przykład, jego użycie satyry społecznej znajduje swoje dziedzictwo w dziełach Jamesa Ensora, który podobnie piętnował ogłupione masy i skorumpowanych przywódców swoich czasów, podczas gdy cechy szoku i horroru – widoczne w jego bardziej mrocznych lub brutalnych dziełach – znajdują wątek we współczesnej trosce sztuki o abiekt i psychologicznie zaburzone, od Damiena Hirsta do Paula McCarthy’ego.

Używanie przez Goi szerokich, widocznych pociągnięć pędzla utorowało drogę spontanicznemu stylowi impresjonizmu, podobnie jak kwintesencja hiszpańskiej tematyki jego sztuki. Olimpia Édouarda Maneta powstała pod wpływem Nagiej Mai Goi i była równie śmiała, jeśli nie śmielsza, w swoim radykalnym przekształceniu klasycznego aktu w nowoczesną prostytutkę. Tymczasem jego fragmentaryczny obraz Egzekucja cesarza Maksymiliana bezpośrednio nawiązuje do Trzeciego maja 1808 roku Goi, zarówno pod względem wyrazu moralnego oburzenia, jak i kompozycji formalnej, choć sympatia Maneta leżała po stronie meksykańskich katów, a nie zamordowanego cesarza.

Zaangażowana politycznie, wysoce subiektywna i pełna wyobraźni sztuka Goi stanowiła znaczący krok w kierunku modernizmu. Szczególnie w swoich grafikach Goya krytykował wydarzenia swoich czasów, w tym wojny, korupcję, choroby społeczne i zakorzenione przesądy. Później zainspirowało to artystów takich jak jego kolega z Hiszpanii Picasso, którego słynna Guernica również wystąpiła przeciwko współczesnej niesprawiedliwości, w tym przypadku faszystowskiemu bombardowaniu hiszpańskiej wioski w czasie II wojny światowej.

Daleko idące dziedzictwo Goi rozciąga się na surrealizm, jako że artyści spojrzeli na akwaforty i Czarne obrazy Goi w poszukiwaniu ich mrocznej i marzycielskiej tematyki. Salvador Dalí stworzył własną wersję Caprichos w 1973 roku, a niedawno, w 2014 roku, współczesna artystka Emily Lombardo uczyniła to samo, ponownie wyobrażając sobie Caprichos w ramach życia XXI wieku. Zarówno surrealistyczna interpretacja Daliego, jak i queerowo-feministyczna Lombardo sygnalizują nieprzemijające, uniwersalne i ostatecznie zmienne znaczenie grafik Goi. Brytyjscy bliźniacy Jake i Dinos Chapman również szukali inspiracji u Goi, zwłaszcza w swoich niepokojąco groteskowych rzeźbach zaczerpniętych z The Disasters of War.