Maria z Teck (1867-1953)

Ukochana królowa Anglii początku XX wieku i babka Elżbiety II . Warianty imion: Queen Mary; May of Teck; Victoria Mary of Teck; duchess of York; princess of Wales. Urodzona jako Wiktoria Maria Augusta Louise Olga Pauline Claudine Agnes 26 maja 1867 r. w Kensington Palace, Londyn, Anglia; zmarła 24 marca 1953 r. w Marlborough House, Londyn; córka Franciszka, księcia Teck, i Marii Adelajdy (1833-1897); zaręczona z Albertem Saxe-Coburgiem, księciem Clarence i Avondale (syn Edwarda VII i Aleksandry Duńskiej), w 1891 r.; poślubiła Jerzego, księcia Yorku, późniejszego Jerzego V, króla Anglii (r. 1910-1936), 6 lipca 1893; dzieci: Edward VIII (1894-1972), książę Windsoru; Albert, późniejszy Jerzy VI (1895-1952), król Anglii (r. 1936-1952); Maria (1897-1965), księżniczka królewska; Henryk Windsor (1900-1974), 1. książę Gloucester; Jerzy (1902-1942), 1. książę Kentu; Jan Windsor (1905-1919).

Ożenił się z księciem Clarence, przyszłym królem Anglii (1891); książę Clarence zmarł (1892); poślubił księcia Yorku i został księżną Yorku (1893); urodziło się pierwsze dziecko (1894); został księżniczką Walii (1901); koronowany na królową Anglii (1911); został królową matką i widział, jak syn abdykuje z tronu (1936).

Królowa Maria z Teck, która była żoną króla Jerzego V, panującego monarchy angielskiego w latach 1910-1936, była niezwykle popularną postacią królewską w swoich czasach i służy jako historyczny łącznik między sztywno związaną protokołem epoką królowej Wiktorii a nowoczesnym, zdominowanym przez Dianę Domem Windsorów. Wybrana przez imperialną królową, która rządziła przez ponad sześć dekad, na narzeczoną dla wnuka Wiktorii, Maria doczekała się narodzin swojej wnuczki, księżniczki i przyszłej królowej Elżbiety (II), która urodziła nowego następcę tronu, księcia Karola. Nazwano ją „jedną z najbardziej królewskich i dostojnych, a nawet groźnych postaci, jakie kiedykolwiek zasiadły na tronie”. Jej oddanie obowiązkom, lojalność wobec monarchii i prawdziwa uprzejmość wobec poddanych oraz zainteresowanie nimi były legendarne i przetrwały kryzysy dwóch wojen światowych, niespodziewane zgony w rodzinie i bezprecedensową abdykację.

Mary of Teck zwana „May” z powodu miesiąca, w którym się urodziła – przyszła na świat w Pałacu Kensington w 1867 roku, w tej samej sypialni, w której urodziła się królowa Wiktoria. Była córką księcia Franciszka, członka austriackiego domu królewskiego, który był również księciem Teck, i angielskiej księżniczki, Marii Adelajdy, która była kuzynką królowej Wiktorii i wnuczką króla Jerzego III. Mary była dość nieśmiała jako dziecko i niewątpliwie cierpiała z powodu stylu życia swoich rodziców: byli to zubożali królewicze, którzy często żyli znacznie powyżej swoich możliwości i byli zależni od królowej Wiktorii. Utrzymywali oni bliskie więzi z niemieckim domem królewskim, a Maria z Teck spędzała wakacje ze swoimi niemieckimi kuzynami. Nie posiadała formalnego wykształcenia wykraczającego poza to, co uważano za niezbędne dla młodej kobiety z wyższych sfer, którą miały uczyć guwernantki (co w jej przypadku obejmowało historię Europy, język francuski i niemiecki oraz krawiectwo, które opanowała w stopniu mistrzowskim), ale posiadała dużą dozę inteligencji i doskonałą pamięć, a dzięki czytaniu i ogólnej ciekawości sama przyczyniła się do swojej edukacji. W 1883 r. jej rodzice zostali wysłani przez królową do Włoch, gdzie w owym czasie można było żyć bardzo tanio, ponieważ królowa miała dość spłacania długów. Marii z Teck bardzo podobały się Włochy i nie miała nic przeciwko prostemu życiu. Kiedy rodzina spędziła rok we Florencji, wykorzystała tę okazję, by zdobyć bogatą wiedzę o sztuce i historii sztuki, odwiedzając tamtejsze muzea i kościoły pełne renesansowych skarbów; pozostała miłośniczką i kolekcjonerką sztuki przez całe życie.

Takie zdolności intelektualne sprawiły, że Maria Tecka stała się nieco podejrzana w kręgach królewskich, ale mimo to była popularną młodą kobietą w społeczeństwie po tym, jak została formalnie zaprezentowana na dworze w połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku. Jej rodzice, co oczywiste, byli bardzo zainteresowani znalezieniem dla niej dobrego partnera, ale nie mieli zbyt wiele posagu. Dopiero gdy Mary miała 24 lata, pojawiła się propozycja małżeństwa, do której namawiała ją nie kto inny jak Wiktoria. Królowa uważała, że rozsądna Maria będzie odpowiednią panną młodą dla jej niezdyscyplinowanego, playboya, wnuka Alberta, księcia Clarence, który był znany jako „książę Eddy”. Był on również drugi w kolejce do tronu, za swoim ojcem. Mary przyjęła propozycję, w grudniu 1891 roku ogłoszono zgodność i ustalono datę. Gdy w następnym miesiącu zaręczona para przebywała z jego rodziną w królewskim zamku Sandringham, Eddy przeziębił się. Przeziębienie przerodziło się w grypę, a on sam zaczął majaczyć; Mary pomagała mu pielęgnować go przed śmiercią. Rok później przyjęła propozycję małżeństwa od jego brata Jerzego, księcia Yorku, który był nowym następcą tronu.

Poślubili się 6 lipca 1893 roku w kaplicy Pałacu Świętego Jakuba, a Maria z Teck została księżną Yorku. Małżeństwo było według większości raportów szczęśliwe, a para pozostała sobie oddana przez ponad cztery dekady swojego związku. W ciągu następnych 12 lat urodziło się im sześcioro dzieci: Edwarda (zwanego Davidem), następcę tronu, który urodził się w 1894 r.; Alberta, urodzonego w 1895 r., który później został królem Anglii jako Jerzy VI; księżniczkę Marię, urodzoną w 1897 r.; Henryka, pierwszego księcia Gloucester, urodzonego w 1900 r.; Jerzego, pierwszego księcia Kentu, urodzonego w 1902 r.; oraz Jana, urodzonego w 1905 r., który miał epilepsję i zmarł na atak w wieku 13 lat. Podobnie jak inni członkowie rodziny królewskiej i klasy wyższej w tamtych czasach, Mary i jej mąż pozostawili wychowanie swoich dzieci w rękach personelu, a ona sama podobno nie była z nimi blisko przez całe ich życie. Po tym, jak niania odpowiedzialna za kilkoro ich pierwszych dzieci przeszła poważne załamanie nerwowe, pojawiły się pogłoski, że kobieta była niestabilna psychicznie przez jakiś czas.

Śmierć królowej Wiktorii w 1901 roku, która przybliżyła męża Marii o krok do tronu, spowodowała znaczące zmiany w ich życiu. Para została księciem i księżniczką Walii i została wysłana przez ojca Jerzego, obecnie króla Edwarda VII, na wielkie wyprawy po rozległym imperium brytyjskim, aby zapoznać ich z przyszłymi poddanymi. Dobrze znane krzepkie zdrowie i energia Mary dobrze jej służyły. Wraz z mężem odwiedziła Australię na pierwszą sesję parlamentu tej byłej kolonii w 1901 roku i odbyła uciążliwe tournée po Indiach w latach 1905-1906.

Król Edward VII zmarł w maju 1910 roku, a Jerzy V został koronowany w czerwcu 1911 roku. Maria z Teck była teraz znana jako królowa Maria. Jednak chmury wojny już się zbierały, a wybuch I wojny światowej w 1914 r. był szczególnie trudny dla brytyjskiego domu królewskiego z powodu bliskich związków osobistych z domem królewskim wroga, Niemiec. (Jerzy V i cesarz Wilhelm II byli pierwszymi kuzynami). Maria wyrzekła się swoich związków z niemieckimi krewnymi i poświęciła się wysiłkom wojennym w kraju. Założyła fundusz Queen’s Work for Women Fund oraz Queen Mary’s Needlework Guild, które szyły ubrania dla ubogich, a także intensywnie współpracowała z Czerwonym Krzyżem. Podobnie jak poddani, rodzina królewska jadła racjonowaną żywność i hodowała własne ziemniaki; król Jerzy zamknął swoją piwnicę z winami. Rozważano przekształcenie pałacu Buckingham w szpital, ale rząd zgłosił weto. Królowa Maria odwiedzała również szpitale pełne rannych w czasie wojny. Stała się uwielbianą postacią publiczną dzięki temu, że z niesłabnącą uwagą podchodziła do narzuconych sobie obowiązków wojennych. Osobisty smutek nadszedł w lipcu 1918 r., zaledwie cztery miesiące przed końcem wojny, kiedy bolszewicy zamordowali Mikołaja II, byłego cara Rosji, oraz jego żonę Aleksandrę Feodorownę i ich dzieci; Mikołaj był pierwszym kuzynem i bliskim przyjacielem Jerzego V, który uczestniczył w jego ślubie z Marią. Po zakończeniu wojny Jerzy V zmienił nazwę ich domu królewskiego z bardzo niemieckiej Saxe-Coburg-Gotha na Windsor, która pozostała.

Po wojnie Maria z Teck wspierała nowo powstałe związki zawodowe, spotkała się z przywódcą indyjskich nacjonalistów Mohandasem Gandhim i utrzymywała serdeczne stosunki z pierwszym rządem laburzystów w Wielkiej Brytanii. Udzielała też głosu w sprawie pomocy dla pracujących kobiet, m.in. zakładając dla nich domy rekonwalescencyjne. Ponadto królowa była znana ze swoich bardziej domowych umiejętności, uwielbiała szyć. Tworzyła dywany oparte na antycznych wzorach, kolekcjonowała sztukę i, w przeciwieństwie do swoich rodziców, była znana z bystrego zarządzania domem. Jej mąż był ponoć zależny od niej i jej energii, zwłaszcza że z wiekiem coraz bardziej niedomagał.

Królewska para obchodziła swój srebrny jubileusz w 1935 r., co było wielkim wydarzeniem w Anglii w samym środku światowej depresji. Królowa Maria, teraz 68-letnia babcia, była wiwatowana przez ogromne tłumy, które zebrały się, by oddać hołd jej i królowi. Zmarł on w styczniu 1936 roku, a ich syn David został koronowany na króla Edwarda VIII jeszcze w tym samym roku. Pomimo uprzejmego milczenia ze strony brytyjskich gazet i cenzurowania wszelkich wzmianek na ten temat w importowanych gazetach amerykańskich, już wcześniej krążyły pogłoski, że nowy król był związany z amerykańską rozwódką. Był to całkowicie niedopuszczalny związek dla króla Anglii, choćby dlatego, że był on dziedziczną głową Kościoła Anglii, który nie pochwalał ponownego małżeństwa po rozwodzie. Królowa Maria, obecnie królowa matka, interweniowała i próbowała odwieść syna od tego romansu. Nie udało się jednak osiągnąć kompromisu i pośród ogólnoświatowej fali rozgłosu król Edward VIII abdykował pod koniec 1936 r., by poślubić Wallis Warfield. Chociaż Maria przyjęła swojego syna (obecnie księcia Windsoru), gdy ten wrócił do Anglii po II wojnie światowej, nigdy nie poznała jego żony.

Abdykacja była druzgocącym ciosem dla domu Windsorów. Drugi syn Marii, Albert, i jego żona Elżbieta Bowes-Lyon zostali koronowani na króla Jerzego VI i królową Elżbietę, co było zmianą statusu, której ani nie oczekiwali, ani nie chcieli. Aby zapewnić im korzyści płynące z jej popularności, Maria często pojawiała się z nimi publicznie podczas trudnych pierwszych lat ich panowania. (Po otrząśnięciu się z szoku monarchowie, a zwłaszcza nowa królowa, okazali się niezmiernie popularni wśród swoich poddanych). Maria aktywnie uczestniczyła w życiu swoich wnuczek, księżniczek Elżbiety i Małgorzaty Róży, i spędzała z nimi wiele czasu. Podczas II wojny światowej Mary przeniosła się na emeryturę do Badminton, gdzie wraz ze służbą zajmowała się pracami ratowniczymi i podwożeniem pieszych na wiejskich drogach, gdy racje paliwa były drastyczne. Jej najmłodszy żyjący syn, George, książę Kentu, zginął w katastrofie samolotu Królewskich Sił Powietrznych w 1942 roku. Po wojnie wznowiła swoje publiczne występy i kontynuowała je aż do śmierci. Była świadkiem na ślubie księżniczki Elżbiety z Filipem, księciem Edynburga, w 1947 r., a w 1949 r. cieszyła się z narodzin swojego prawnuka, księcia Karola. Po śmierci swojego syna króla w lutym 1952 r. Maria z Teck była jedną z pierwszych, która pocałowała w rękę nową królową Elżbietę II, jako „jej stara babcia i poddana”. Zmarła w marcu 1953 r., zaledwie kilka miesięcy przed koronacją Elżbiety, i została pochowana obok męża w kaplicy św. Jerzego na zamku Windsor.

Źródła:

The Concise Dictionary of National Biography. Oxford and NY: Oxford University Press, 1992.

Lofts, Norah. Queens of England. Garden City, NY: Doubleday, 1977, s. 174-180.

„Queen Mary,” w British History Illustrated. October-November 1978, s. 28-37.

Softly, Barbara. The Queens of England. NY: Bell Publishing, 1976.

sugerowana lektura:

Pope-Hennessy, James. Queen Mary 1867-1953. NY: Alfred A. Knopf, 1960.

Carol Brennan , Grosse Pointe, Michigan