Oratorium

EtymologiaEdit

Słowo oratorium pochodzi od łacińskiego czasownika orare, modlić się. Stąd oratorium. Filipa Neri w Rzymie (Congregazione dell’Oratorio) w drugiej połowie XVI w. Kompozycja muzyczna została „nazwana od rodzaju nabożeństw muzycznych odprawianych w kościele Oratorium św.”

1600, originsEdit

Ale średniowieczne sztuki teatralne, takie jak Ludus Danielis, i renesansowe motety dialogowe, takie jak te z Oltremontani, miały cechy oratorium, pierwsze oratorium jest zwykle postrzegane jako Rappresentatione di Anima, et di Corpo Emilio de Cavalieri. Monteverdi skomponował Il Combattimento di Tancredi e Clorinda, które można uznać za pierwsze oratorium świeckie.

Początków oratorium można doszukiwać się w sakralnych dialogach we Włoszech. Były to opracowania tekstów biblijnych, łacińskich i muzycznie były dość podobne do motetów. Posiadały silną narrację, akcenty dramatyczne oraz konwersacyjne wymiany zdań między postaciami w utworze. Teatro harmonico spirituale Giovanniego Francesco Anerio (1619) to zbiór 14 dialogów, z których najdłuższy, 20-minutowy, dotyczy nawrócenia św. Pawła i jest przeznaczony dla czterech solistów: Historicus (narrator) – tenor; św. Paweł – tenor; Głos z nieba – bas; i Ananiasz – tenor. Paweł, tenor, Głos z nieba, bas, Ananiasz, tenor. Istnieje również czteroczęściowy chór, który reprezentuje wszystkie tłumy w dramacie. Muzyka jest często kontrapunktyczna i madrygałowa. Congregazione dell’Oratorio Philipa Neri zawierało śpiew duchowych laud. Stały się one coraz bardziej popularne i w końcu były wykonywane w specjalnie wybudowanych oratoriach (salach modlitewnych) przez profesjonalnych muzyków. Opera sakralna stała się kolejnym bodźcem do tworzenia dialogów, których długość znacznie wzrosła (choć nigdy nie przekroczyła 60 minut). Rappresentatione di Anima, et di Corpo Cavalieriego jest przykładem jednego z tych dzieł, ale technicznie nie jest to oratorium, ponieważ zawiera grę aktorską i taniec. Zawiera jednak muzykę w stylu monodycznym.Pierwszym oratorium, które zostało nazwane tą nazwą jest Oratorio della Purificazione Pietro della Valle, ale ze względu na jego zwięzłość (tylko 12 minut długości) i fakt, że jego inną nazwą był „dialog”, widzimy, że w tych nazwach było wiele dwuznaczności.

1650-1700Edit

W drugiej połowie XVII wieku pojawiły się tendencje do sekularyzacji oratorium religijnego. Dowodem na to jest regularne wystawianie go poza salami kościelnymi w dworach i teatrach publicznych. Temat oratorium, czy to religijnego, czy świeckiego, ma być ważki. Mogą to być takie tematy jak Stworzenie, życie Jezusa, kariera klasycznego bohatera lub biblijnego proroka. W końcu nastąpiły też inne zmiany, być może dlatego, że większość kompozytorów oratoriów była również popularnymi twórcami oper. Zaczęli oni publikować libretta swoich oratoriów, tak jak to czynili w przypadku swoich oper. Wkrótce silny nacisk został położony na arie, a wykorzystanie chóru zmniejszyło się. Regularnie zatrudniano śpiewaczki, a męskiego narratora zastąpiono recytatywami.

Do połowy XVII wieku wykształciły się dwa rodzaje oratoriów:

• oratorio latino (po łacinie) – powstało najpierw w Oratorio del Santissimo Crocifisso, związanym z kościołem San Marcello al Corso w Rzymie.

Najważniejszymi kompozytorami oratorio latino byli we Włoszech Giacomo Carissimi, którego Jephte uważany jest za pierwsze arcydzieło gatunku (jak większość łacińskich oratoriów tego okresu ma tylko jedną część), oraz we Francji uczeń Carissimiego, Marc-Antoine Charpentier (34 dzieła).

• oratorio volgare (w języku włoskim) – do reprezentatywnych przykładów należą:
  • Giacomo Carissimi’ego Daniele
  • Marco Marazzoli’ego S Tomaso
  • podobne dzieła napisane przez Francesco Foggia, Luigi Rossi, Alessandro Stradella

Trwające około 30-60 minut oratori volgari wykonywane były w dwóch częściach, rozdzielonych kazaniem; Ich muzyka przypomina muzykę współczesnych oper i kantat kameralnych.

Późny barokEdit

W późnym baroku oratoria coraz częściej stawały się „operą sakralną”. W Rzymie i Neapolu najbardziej znanym kompozytorem był Alessandro Scarlatti. W Wiedniu nadworny poeta Metastasio tworzył corocznie serię oratoriów dla dworu, do których muzykę układali Caldara, Hasse i inni. Do najbardziej znanego libretta oratorium Metastasia La passione di Gesù Cristo w latach 1730-90 muzykę napisało co najmniej 35 kompozytorów. W Niemczech środkowy barok w oratoriach przeszedł od wczesnobarokowej Historii Bożego Narodzenia i Zmartwychwstania Heinricha Schütza do Pasji J.S. Bacha, oratoryjno-pasji takich jak Der Tod Jesu Telemanna i Carla Heinricha Grauna. Po Telemannie przyszedł galante styl oratoryjny C.P.E. Bacha.

Georgian BritainEdit

Problemy z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz pomoc multimediów.

W epoce georgiańskiej urodzony w Niemczech monarcha i urodzony w Niemczech kompozytor zdefiniowali angielskie oratorium. George Frideric Handel, najbardziej znany dziś z Mesjasza (1741), napisał także inne oratoria oparte na tematach z mitologii greckiej i rzymskiej oraz na wątkach biblijnych. Przypisuje mu się również napisanie pierwszego oratorium w języku angielskim – Esther. Do naśladowców Haendla należał Włoch Lidarti, który został zatrudniony przez amsterdamską gminę żydowską do skomponowania hebrajskiej wersji Estery.

Era wiktoriańskaEdit

Brytyjczycy nadal szukali w Niemczech swoich kompozytorów oratoryjnych. Festiwal w Birmingham zamówił różne oratoria, w tym Eliasza Felixa Mendelssohna w 1846 roku, później wykonywanego po niemiecku jako Elias. Niemiecki kompozytor Georg Vierling jest znany z unowocześnienia świeckiej formy oratoryjnej.

John Stainer’s The Crucifixion (1887) stało się stereotypowym koniem bojowym masowych amatorskich towarzystw chóralnych. Edward Elgar próbował ożywić ten gatunek na przełomie wieków, komponując Światło życia (Lux Christi), Sen Geroncjusza, Apostołów i Królestwo.

XX wiekEdit

Oratorio powróciło z trudem do publicznej uwagi wraz z Oedipus Rex Igora Strawińskiego w Paryżu (1927), Belshazzar’s Feast Williama Waltona w Leeds (1931), Das Unaufhörliche Paula Hindemitha w Berlinie (1931), Le Roi David i Jeanne d’Arc au bûcher Arthura Honeggera w Bazylei (1938) i The Book with Seven Seals (Das Buch mit sieben Siegeln) Franza Schmidta w Wiedniu (1938). Oratorium Michaela Tippetta A Child of Our Time (prawykonanie, 1944) nawiązuje do wydarzeń związanych z II wojną światową. Wśród powojennych oratoriów wymienić należy Pieśń o lasach Dymitra Szostakowicza (1949), Na straży pokoju Sergiusza Prokofiewa (1950), Dwanaście (1957) Wadima Salmanowa, Nagasaki Alfreda Schnittkego (1958), Epopeję Gilgamesza Bohuslava Martinů (1958), Pasję wg św. Łukasza (1966), Das Floß der Medusa Hansa Wernera Henzego (1968), Kabbala René Clemencica (1992) i La Pasión según San Marcos Osvaldo Golijova (2000). Mauricio Kagel skomponował Sankt-Bach-Passion, oratorium o życiu Bacha, na tercetową rocznicę jego urodzin w 1985 r.

Oratoria popularnych muzyków to m.in. La Chanson du mal-aimé Léo Ferré (1954 i 1972), oparte na wierszu Guillaume’a Apollinaire’a o tym samym tytule, oraz Liverpool Oratorio Paula McCartneya (1991).

XXI wiekEdit

Kiedy Dudley Buck skomponował oratorium The Light of Asia w 1886 roku, stało się ono pierwszym w historii gatunku dziełem opartym na życiu Buddy. Od tego czasu kilka oratoriów z końca XX i początku XXI wieku zostało opartych na życiu Buddy lub zawierało teksty buddyjskie. Należą do nich Stabat Mater Somei Satoh z 1987 roku, Karuna Nadee Dinesha Subasinghe z 2010 roku i Weltethos Jonathana Harveya z 2011 roku. W XXI wieku kontynuowane są również oratoria oparte na chrześcijaństwie, takie jak El Niño Johna Adamsa i The Gospel According to the Other Mary. Z innych religii reprezentowane jest m.in. Thiruvasakam Ilaiyaraaja (oparte na tekstach hinduskich hymnów do Śiwy). Świeckie oratoria skomponowane w XXI wieku to Gaian Variations Nathana Curriera (oparte na hipotezie Gai), The Origin Richarda Einhorna (oparte na pismach Karola Darwina), Sandakan Threnody Jonathana Millsa (oparte na Marszach Śmierci w Sandakan) i To Our Fathers in Distress Neila Hannona. Oratorium Laudato si', skomponowane w 2016 roku przez Petera Reuleina do libretta Helmuta Schlegela, zawiera pełny łaciński tekst Magnificat, poszerzony o pisma Klary z Asyżu, Franciszka z Asyżu i papieża Franciszka. Bruder Martin skomponował Thomas Gabriel, oprawiając tekst Eugena Eckerta o scenach z życia Marcina Lutra, na 500-lecie Reformacji w 2017 r.