The Cause of Prince Arthur Tudor’s Death Remains a Medical Mystery
Artur Tudor jest często przyćmiewany przez swojego bardziej znanego młodszego brata, Henryka VIII. Podczas gdy rządy Henryka VIII naznaczyły okres ogromnych zmian i historycznych intryg – jego sześć żon; jego zerwanie z papiestwem i początek angielskiej reformacji; jego dwie panujące córki – Artur pozostaje sławny głównie z powodu swojej śmierci.
A jednak, to tylko dzięki przedwczesnemu odejściu Artura, Henryk VIII w ogóle został królem w pierwszej kolejności. Rzeczywiście, na mocy jego śmierci Artur mógł równie dobrze stać się jedną z najbardziej wpływowych postaci angielskiej historii, o której nigdy nie słyszałeś.
Kim był Artur, książę Walii?
Urodzony w zamku Winchester we wrześniu 1486 r. – zaledwie dziewięć miesięcy po ślubie rodziców – Artur był najstarszym z czworga dzieci króla Henryka VII, które przeżyły z Elżbietą York. Nazwany na cześć legendarnego króla Camelotu, Artur został zaręczony jako maluch z Katarzyną Aragońską, najmłodszą córką króla Ferdynanda II Aragońskiego i Izabeli I Kastylijskiej, w celu stworzenia sojuszu między Anglią a Hiszpanią.
Chociaż uzyskanie papieskiej zgody na ten związek zajęłoby kilka lat, para przez pewien czas wymieniała listy po łacinie i w końcu spotkała się niedługo przed ślubem podczas hucznej uroczystości w katedrze św. Pawła w Londynie, w listopadzie 1501 roku.
Stan zdrowia Artura przez całe życie był przedmiotem debaty naukowców przez lata, z pewnymi sprzecznymi dowodami po obu stronach, sugerującymi, że mógł być chorowity jako dziecko, lub alternatywnie, całkowicie zdrowy i krzepki. Niezależnie od stanu jego zdrowia w dzieciństwie, gdy w wieku 15 lat poślubił Katarzynę, upadek nie był już tak odległy.
Mimo że para została poddana ceremonii łoża, podczas której nowożeńcy byli odprowadzani do łoża w noc poślubną przez członków dworu i widziano, jak kładą się razem, Katarzyna będzie później upierać się, że małżeństwo nigdy nie zostało skonsumowane, najwyraźniej z powodu niedołężności Artura. To właśnie ten rzekomy brak konsumpcji ostatecznie doprowadził do zgody na poślubienie przez Katarzynę brata Artura, Henryka VIII; wątpliwości dotyczące tej historii odegrały znaczącą rolę w zapoczątkowaniu angielskiej reformacji.
Po ślubie Artur i Katarzyna założyli swoje gospodarstwo domowe w zamku Ludlow, na granicy Walii. Mieszkali tam razem przez kilka miesięcy, zanim wiosną 1502 roku oboje zachorowali na dobrze znaną w tamtych czasach chorobę, „chorobę pocenia się”. Katarzyna wyzdrowiała z choroby; Artur zmarł na nią 2 kwietnia 1502 r. po zaledwie pięciu miesiącach małżeństwa.
Angielski pot
Znany również jako choroba pocenia się lub po prostu poty, tak zwany „angielski pot”, który zażądał życia Artura, Ceny Walii, pozostał medyczną tajemnicą przez wieki.
Osiągając rozmiary epidemii w nie mniej niż pięciu przypadkach pod koniec XV i na początku XVI wieku, choroba pocenia się była bardzo śmiertelna. Lekarz John Caius, którego książka o chorobie pozostaje najsłynniejszą relacją z tego okresu, odnotował, że śmierć mogła nastąpić w ciągu 3 godzin od wystąpienia objawów, a ci, którzy przeżyli pierwsze 24 godziny, zazwyczaj w pełni wracali do zdrowia (choć przeżycie nie zapobiegało ponownemu zachorowaniu).
Choroba pocenia się była ograniczona prawie wyłącznie do Anglii podczas jej wybuchów, pustosząc bogatych częściej niż biednych. A jednak, ze względu na całą swoją zjadliwość, poty wydawały się znikać prawie tak nagle, jak się pojawiły, bez żadnych znanych ognisk po 1578 roku.
Pomimo że zniknięcie choroby bez wątpienia ocaliło tysiące istnień ludzkich, utrudniło również pracę współczesnym badaczom medycznym, mającym nadzieję zrozumieć, co odebrało życie Arturowi i tak wielu jego poddanym.
Część problemów wynika z objawów choroby pocenia się – gorączka, dreszcze, bóle, delirium i oczywiście intensywne pocenie się – które są wspólne dla wielu chorób, w tym grypy, szkarlatyny i tyfusu, ale nigdy nie wydają się dokładnie pasować pod względem siły, czasu trwania lub kombinacji do żadnego znanego problemu medycznego. Najbardziej rozpowszechniona współczesna teoria sugeruje, że ogniska choroby mogły być formą hantawirusa, podobnego do hantawirusowego zespołu płucnego, który dotknął amerykański południowy zachód w latach 90-tych. Dokładnie dlaczego wirus, jeśli to rzeczywiście była przyczyna, zniknąłby tak nagle, nie jest znane, ale niektórzy uczeni sugerują, że może to być wynikiem ewolucji wirusa w sposób, który uczynił go mniej śmiertelnym lub mniej łatwo rozprzestrzeniającym się na ludzi.
Dlaczego Artur był tak ważny?
Henryk VII spędził znaczną część swojego panowania na planowaniu, jak utrzymać dynastię Tudorów na tronie; cel, w którym Artur odegrał kluczową rolę.
Nie był szalenie popularnym królem, Henryk VII zdobył tron dopiero w wieku 20 lat, spędziwszy większość życia we Francji, co miało go uchronić przed siłami Yorków. Pretensje Henryka VII do tronu były również dyskutowane, gdyż pochodziły od strony matki. Niemniej jednak w wieku 20 lat Henryk VII okazał się najbardziej realnym z potencjalnych spadkobierców po stronie Lancasterów w Wojnie Róż i po pokonaniu Ryszarda III w bitwie pod Bosworth Field w 1485 r. wstąpił na tron.
Mając koronę na miejscu, Henryk VII miał nadzieję przypieczętować swoją władzę nad Anglią poprzez zjednoczenie swojego domu z domem swoich wrogów z czasów wojny, rodem Yorków. Aby to zrobić, poślubił Elżbietę York, najstarsze dziecko króla Edwarda IV, jak widać w filmie Biała księżniczka.
Jako dziedzic zarówno rodu Tudorów, jak i rodu Yorków, Artur był kluczowym elementem planu Henryka VII, który miał zapobiec powstaniu rywalizujących frakcji przeciwko jego roszczeniom do tronu i utrzymać pokój w królestwie. Po jego śmierci władza ta przypadła w udziale Henrykowi VII i jedynemu pozostałemu synowi Elżbiety, przyszłemu królowi Henrykowi VIII.
Jak śmierć Artura zmieniła historię?
Panowanie Henryka VIII miało dramatyczny i długotrwały wpływ na historię Europy, w dużej mierze z powodu jego wieloletniego dążenia do stworzenia męskiego dziedzica Tudorów, który miałby zasiąść po nim na tronie. Rozpoczął od ślubu z Katarzyną Aragońską, wdową po Arturze; małżeństwo to zostało dopuszczone przez kościół katolicki dopiero wtedy, gdy Katarzyna zeznała, że nigdy nie spała z Arturem.
Henryk VIII i Katarzyna byli podobno szczęśliwi przez wiele lat, ale brak męskiego potomka ciążył na Henryku VIII, który zdał sobie sprawę, że nie zapewniając bezpośredniego męskiego potomka, może pogrążyć kraj w kolejnej wojnie domowej po swojej śmierci. Zaczął wierzyć, że Katarzyna mogła w rzeczywistości skonsumować swoje małżeństwo z jego bratem, a niemożność posiadania przez nich wspólnego syna była karą Bożą. Wraz z jego zauroczeniem Anną Boleyn, zainspirowało to Henryka VIII do złożenia w kościele petycji o rozwód. Gdy kościół odmówił, rozzłoszczony Henryk VIII postanowił oderwać kraj od katolicyzmu, tworząc ostatecznie Kościół Anglii, aby udzielić własnego rozwodu z Katarzyną.
Gdyby Artur nie umarł w tym czasie, mógłby zostawić męskiego potomka, omijając roszczenia Henryka VIII do korony. Gdyby zmarł choćby rok później, Katarzynie trudniej byłoby argumentować swoje dziewictwo, co uniemożliwiłoby jej małżeństwo z Henrykiem VIII i ostatecznie, być może, nawet utworzenie Kościoła Anglii.
Podobnie jest mało prawdopodobne, że gdyby Artur żył, świat nigdy nie doczekałby się rządów królowej Elżbiety I, córki Henryka VIII i Anny Boleyn. Nie byłoby też tak, że po śmierci Elżbiety I na tron wstąpiłby Jakub I, funkcjonalnie łącząc domy królewskie Szkocji i Anglii pod jedną koroną.
Jednakże nie tylko w kwestiach polityki i religii śmierć Artura wpłynęła na wpływ Henryka VIII na świat; mogła ona również zmienić historię medycyny.
Śmierć Artura wywarła głęboki wpływ psychologiczny na Henryka VIII; w dorosłym życiu stał się on obsesyjnie zainteresowany naukami medycznymi, opracowując własne metody leczenia i nalewki, które, jak wierzył, pomogłyby mu zachować zdrowie i uwolnić się ze szponów straszliwej choroby pocenia się. To właśnie to zainteresowanie skłoniło Henryka do ufundowania pierwszej uczelni medycznej w Anglii, Royal College of Physicians (znanej wówczas jako King’s College of Physicians), która ustanowiła standardy opieki i szkolenia w nieuregulowanej wcześniej dziedzinie medycyny. W ten sposób prawdopodobnie wpłynął nie tylko na rozwój medycyny w całej Anglii, ale także w reszcie Europy, gdy wyszkoleni przez Anglików lekarze praktykowali za granicą.