Waarom noemen ze het de plee?

(Het zal moeilijk worden om dit te schrijven zonder mijn toevlucht te nemen tot allerlei flauwe woordspelingen, maar ik ga mijn best doen.)

Toen ik een paar weken geleden in Londen was, zat een groepje van ons op zaterdagmiddag in een pub (wat een cliché!) en iemand zei dat het Engelse “loo” zo heet omdat het toilet zich gewoonlijk in kamer 100 van gebouwen bevond en de twee (“loo” en “100”) erg op elkaar lijken. (U ziet dat ik dat weetje heb genoteerd op mijn analoge Palm Pilot (kwadrant rechtsboven) voor latere referentie). Het blijkt dat, afgezien van de pub chat, de jury is enigszins uit over de etymologie van “loo” (tenzij de OED, die ik niet heb toegang tot, zegt anders tonnen mensen schreef in met de OED vermelding voor loo, hieronder samengevat).

Een populaire theorie komt uit deze tijdlijn van toiletten:

Als mensen hun wc-afval uit het raam gooiden, riepen ze “Gardez l’eau” . Dat is Frans voor “pas op voor het water”. Waarschijnlijk hebben we het woord “loo” van deze uitdrukking, hoewel sommige mensen denken dat het komt van “Room 100”, dat is wat Europese mensen vroeger de badkamer noemden.

Wikipedia ondersteunt deze versie ook (mis niet de lijst van eufemismen voor toilet daar, waaronder poop-house (wtf?), dunny, en noodzakelijk).

Michael Quinion biedt een paar meer theorieën. Het woord lijkt zijn oorsprong te vinden niet eerder dan James Joyce’s gebruik in Ulysses in 1922 – “O ja, mon loup. Hoeveel kost het? Waterloo. Watercloset.” – Misschien heeft Joyce het bedacht. Of het is “een Britse verkeerde uitspraak van het Franse le lieu, “de plaats”, een eufemisme.” Misschien is loo een afkorting van bordalou, “een draagbare commode die achttiende-eeuwse dames in hun moffen droegen” (!!). Quinion merkt ook op dat “een iets plausibeler heeft dat het komt van het Franse lieux d’aisances, letterlijk ‘plaatsen van gemak’ (de Franse term is meestal meervoud), ooit ook een Engels eufemisme, dat zou kunnen zijn opgepikt door de Britse militairen in de Eerste Wereldoorlog”, maar dat er geen echt sluitend bewijs is om een van deze theorieën te ondersteunen boven de andere.

Cecil Adams van Straight Dope biedt veel van dezelfde theorieën en daarnaast nog deze:

Het is een afkorting van “Lady Louisa”, waarbij Louisa de impopulaire echtgenote was van een 19e-eeuwse graaf van Lichfield. In 1867, toen het echtpaar op bezoek was bij vrienden, haalden twee jonge betweters het naamkaartje van haar slaapkamerdeur en plakten het op de deur van de badkamer. De andere gasten begonnen daarna schertsend te spreken over “naar Lady Louisa gaan”. In verkorte vorm verspreidde dit zich uiteindelijk onder de massa’s.

Maar ook Adams heeft geen definitief antwoord en dus zal de vraag naar de etymologie van loo besproken blijven worden op het internet en in cafés over de hele wereld.

Update: de OED noteert Joyce’s gebruik als het vroegste, maar is ook niet in staat het een en ander uit te leggen: