Protein C

Description

Białko C jest białkiem nieaktywnym (zymogennym). Kiedy jest aktywowane, odgrywa znaczącą rolę w regulacji krzepnięcia krwi, zapalenia i śmierci komórek, jak również w utrzymaniu przepuszczalności ściany komórkowej naczyń krwionośnych. Białko C określane jest również mianem autoprotrombiny IIA oraz czynnika krzepnięcia krwi XIV. Czynności te wykonywane są przez aktywowane białko C przede wszystkim poprzez proteolityczną inaktywację białek czynnika Va i czynnika VIIIa. Aktywowane białko C zawiera w swoim miejscu aktywnym resztę seryny, dlatego też zaliczane jest do proteaz serynowych. Ludzkie białko C znajduje się na chromosomie 2 (pasmo 2q13-q14) i jest kodowane przez gen PROC.

Nieaktywna forma białka C krąży w osoczu krwi i jest glikoproteiną zależną od witaminy K. Jest ono strukturalnie podobne do innych białek zależnych od witaminy K, które wpływają na krzepnięcie krwi, w tym czynników VII, IX i X oraz protrombiny. Łańcuch lekki (21 kd) i łańcuch ciężki (41 kd) połączone wiązaniem disulfidowym (pomiędzy Cys183 i Cys319) tworzą ten 2-łańcuchowy polipeptyd. Kiedy nieaktywne białko C wiąże się z trombiną, ulega aktywacji. Aktywacja białka C jest silnie promowana przez obecność trombomoduliny i śródbłonkowych receptorów białka C (EPCRs). Aktywowane białko C znajduje się głównie w pobliżu komórek tworzących ściany naczyń krwionośnych (śródbłonek), prawdopodobnie ze względu na rolę EPCRs. Aktywowane białko C wpływa na komórki śródbłonka oraz na białe krwinki. Okres półtrwania aktywowanego białka C wynosi około 15 minut.

Białko C odgrywa kluczową rolę jako antykoagulant, a osoby z niedoborem białka C lub z jakimś rodzajem zaburzeń aktywacji białka C są w znacznie większym stopniu narażone na ryzyko zakrzepicy.

Funkcje

Dwie główne klasy funkcji białka C to antykoagulacja i cytoprotekcja. To, czy białko C jest zaangażowane w antykoagulację czy cytoprotekcję, zależy od tego, czy aktywowane białko C pozostaje związane z EPCRs po aktywacji. Działanie antykoagulacyjne występuje, jeśli nie pozostaje ono związane z EPCRs. Jeśli aktywowane białko C pozostaje związane z EPCRs po aktywacji, jego funkcją jest cytoprotekcja. Sugeruje się, że ponieważ na ekspresję jednego szlaku nie musi mieć wpływu istnienie drugiego szlaku, właściwości cytoprotekcyjne są niezależne od właściwości przeciwzakrzepowych.

Białko C odgrywa istotną rolę w antykoagulacji. Działa ona jako zymogen proteazy serynowej. Normalnie, kiedy tkanka ciała lub ściana naczynia krwionośnego jest uszkodzona, proces określany jako hemostaza inicjuje tworzenie korków w miejscu uszkodzenia, aby pomóc zatrzymać krwawienie. Małe fragmenty komórek zwane płytkami krwi przylegają i agregują się w miejscu urazu, a następnie rozpoczyna się kaskada krzepnięcia, w której czynniki krzepnięcia są aktywowane jeden po drugim. Pod koniec kaskady trombina przekształca fibrynogen w nierozpuszczalne nici fibryny, które następnie łączą się krzyżowo, tworząc w miejscu urazu ustabilizowaną siatkę fibrynową. Siatka fibrynowa wraz z płytkami krwi przylega do miejsca urazu, tworząc stabilny skrzep krwi. Skrzep zapobiega dodatkowej utracie krwi i pozostaje na swoim miejscu do czasu zagojenia się zranionego miejsca. Odpowiednie płytki krwi i odpowiednie ilości każdego z czynników krzepnięcia muszą być obecne, a każdy z nich musi funkcjonować prawidłowo, aby uzyskać stabilny skrzep.

Białka C i S odgrywają zasadniczą rolę w regulacji tworzenia skrzepu krwi. Co więcej, trombina, która może przyspieszać lub spowalniać tworzenie się skrzepu krwi, współpracuje z białkiem C i białkiem S w „systemie sprzężenia zwrotnego”. Początkowo trombina łączy się z białkiem trombomoduliną, a następnie aktywuje białko C. Aktywowane białko C łączy się z kofaktorem białkiem S i oba te czynniki działają wspólnie w celu degradacji czynników krzepnięcia VIIIa i Va (aktywowane czynniki VIIIa i Va są niezbędne do produkcji trombiny). Efektem netto tego procesu jest spowolnienie wytwarzania nowej trombiny i zahamowanie dalszego krzepnięcia. Jeśli ilość białka C lub białka S jest niewystarczająca lub jeśli któreś z nich nie funkcjonuje prawidłowo, wytwarzanie trombiny zasadniczo pozostaje niezahamowane, co może sprzyjać niewłaściwemu lub nadmiernemu krzepnięciu, a w rezultacie blokowaniu przepływu krwi w żyłach i, rzadko, w tętnicach (zakrzepica).

Wskazania/Zastosowania

Zwykłym powodem, dla którego zleca się badanie białka C jest ocena epizodu zakrzepowego, takiego jak niewyjaśniona żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, szczególnie w następujących sytuacjach:

• Względnie młody pacjent (< 50 y)

• Nietypowa lokalizacja (np. żyły prowadzące do wątroby lub nerek, naczynia krwionośne mózgu)

• Pacjent ma w rodzinie historię zakrzepów krwi

• Noworodek z możliwymi ciężkimi zaburzeniami krzepnięcia (np, DIC, purpura fulminans)

Testowanie białka C jest również stosowane do badań przesiewowych krewnych pacjentów ze znanym niedoborem białka C.

Dodatkowo, badanie białka C może być również wykonane w celu zbadania przyczyny wielokrotnych poronień.

Co oznaczają nieprawidłowe wyniki

Białko C i białko S pomagają regulować krzepnięcie krwi. Niedobór białka C i/lub białka S może powodować tworzenie się zakrzepów krwi w żyłach. Zakrzepy te mają tendencję do tworzenia się w żyłach, a nie w tętnicach.

Niedobór białka C może rozwinąć się wtórnie do warunków takich jak stosowanie chemioterapii, DIC, choroby wątroby, długotrwałe stosowanie antybiotyków i stosowanie warfaryny; lub może być wynikiem cechy dziedzicznej (rodzinnej).

Poziom białka C zazwyczaj wzrasta wraz z wiekiem, ale to generalnie nie jest przyczyną żadnych problemów zdrowotnych.

Uwagi

Na wyniki testu białka C może wpływać obecność pewnych leków, takich jak antykoagulanty (np. warfaryna); obniżają one poziom białka C i białka S. Tego typu leki i związane z nimi suplementy powinny być unikane przed wykonaniem testu.