Samenzwering
Een samenzwering, ook wel complot genoemd, is een geheim plan of geheime overeenkomst tussen personen (samenzweerders of samenzweerders genoemd) met een onwettig of schadelijk doel, zoals moord of verraad, vooral met politieke motieven, terwijl ze hun overeenkomst geheim houden voor het publiek of voor andere mensen die erdoor worden getroffen. In politieke zin verwijst samenzwering naar een groep mensen die zich verenigd hebben met het doel een gevestigde politieke macht te usurperen, te wijzigen of omver te werpen. Afhankelijk van de omstandigheden kan een samenzwering ook een misdrijf zijn, of een civielrechtelijke overtreding. De term impliceert over het algemeen dat de samenzweerders iets verkeerd doen of illegaal zijn, aangezien mensen niet hoeven samen te spannen om activiteiten te ontplooien die wettig en ethisch zijn, of waartegen niemand bezwaar zou hebben.
Er zijn enkele gecoördineerde activiteiten die mensen in het geheim ontplooien en die over het algemeen niet als complotten worden gezien. Zo maken inlichtingendiensten zoals de Amerikaanse CIA en de Britse MI6 noodzakelijkerwijs plannen in het geheim om vermoedelijke vijanden van hun respectieve landen te bespioneren, maar dit soort activiteiten wordt over het algemeen niet als een complot beschouwd zolang hun doel is hun officiële functies te vervullen, en niet iets als ongeoorloofde verrijking van zichzelf. Evenzo komen de coaches van concurrerende sportteams routinematig achter gesloten deuren bijeen om spelstrategieën en specifieke tactieken uit te stippelen om hun tegenstanders te verslaan, maar deze activiteit wordt niet als een samenzwering beschouwd omdat dit als een legitiem onderdeel van de sport wordt beschouwd. Bovendien moet een samenzwering welbewust worden gepleegd. De voortzetting van sociale tradities die in het voordeel werken van bepaalde groepen en in het nadeel van bepaalde andere groepen, is, hoewel mogelijk onethisch, geen samenzwering als de deelnemers aan de praktijk deze niet voortzetten met het doel dit voordeel te bestendigen.
Aan de andere kant, als de intentie om een samenzwering uit te voeren bestaat, dan is er een samenzwering, zelfs als de details nooit hardop door de deelnemers worden overeengekomen. Geheime operaties van de CIA, bijvoorbeeld, zijn van nature moeilijk definitief te bewijzen. Maar uit onderzoek naar het werk van de CIA en uit onthullingen van voormalige CIA-medewerkers zijn verschillende gevallen naar voren gekomen waarin de CIA heeft geprobeerd gebeurtenissen te beïnvloeden. Tussen 1947 en 1989 hebben de Verenigde Staten 72 keer geprobeerd de regering van een ander land te veranderen. Tijdens de Koude Oorlog brachten 26 geheime operaties van de VS met succes een door de VS gesteunde regering aan de macht; de overige 40 mislukten.
Een “samenzweringstheorie” is de overtuiging dat een samenzwering daadwerkelijk doorslaggevend is geweest bij de totstandkoming van een politieke gebeurtenis die de theoretici sterk afkeuren. De politicoloog Michael Barkun heeft samenzweringstheorieën beschreven als berustend op de opvatting dat het universum wordt bestuurd door ontwerp, en drie principes belichaamt: niets gebeurt per ongeluk, niets is wat het lijkt, en alles is met elkaar verbonden. Een ander gemeenschappelijk kenmerk is dat samenzweringstheorieën evolueren om al het bewijs dat tegen hen bestaat te incorporeren, zodat ze, zoals Barkun schrijft, een gesloten systeem worden dat niet te falsifiëren is, en daarom “eerder een kwestie van geloof dan van bewijs”.