De kater die leidde tot de ontdekking van ibuprofen

Dr. Stewart Adams wist dat hij een potentiële nieuwe pijnstiller had gevonden toen het zijn kater genas in de aanloop naar een belangrijke toespraak.

“Ik was als eerste aan de beurt om te spreken en ik had een beetje hoofdpijn na een avondje stappen met vrienden. Dus nam ik voor de zekerheid een dosis van 600 mg en het bleek zeer effectief.”

De nu 92-jarige Dr. Adams herinnert zich de jaren van onderzoek, het eindeloos testen van verbindingen en de vele teleurstellingen voordat hij en zijn onderzoeksteam meer dan 50 jaar geleden ibuprofen aanwezen als een geneesmiddel met potentie.

Het is sindsdien een van ’s werelds populairste pijnstillers geworden. Geen medicijnkastje in het moderne huishouden is compleet zonder ibuprofen.

Koorts? Hoofdpijn? Rugpijn? Tandpijn? Dan is ibuprofen waarschijnlijk het geneesmiddel bij uitstek, omdat het snel werkt en over de toonbank verkrijgbaar is.

De populariteit van ibuprofen als middel tegen pijn is echter niet alleen een Brits verschijnsel. In India bijvoorbeeld is het de voorkeursbehandeling bij koorts en pijn en in de VS is het sinds 1984 een vrij verkrijgbaar geneesmiddel.

En zoals Dr. Adams zelf ontdekte tijdens een reis naar Afghanistan in de jaren zeventig, verkochten zelfs afgelegen dorpsapotheken langs de Khyberpas zijn wondermiddel.

Maar, zegt hij bescheiden, de ontdekking veranderde zijn leven helemaal niet.

Zoek naar een uitdaging

Het begon allemaal met een 16-jarige jongen uit Northamptonshire, die van school was gegaan zonder een duidelijk plan voor zijn toekomst.

Hij ging in de leer als apotheker bij Boots en deze ervaring maakte Stewart Adams enthousiast voor een meer uitdagende carrière.

Dit leidde tot een graad in de farmacie aan de Universiteit van Nottingham, gevolgd door een doctoraal in de farmacologie aan de Universiteit van Leeds, voordat hij in 1952 terugkeerde naar de onderzoeksafdeling van Boots Pure Drug Company Ltd.

Hij moest in die tijd een nieuwe behandeling voor reumatoïde artritis vinden die even effectief was als een steroïde, maar zonder de bijwerkingen.

Hij begon te kijken naar ontstekingsremmers en met name naar de werking van aspirine, iets waar niemand anders mee bezig bleek te zijn.

Aspirine was het eerste niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddel dat werd ontwikkeld, in 1897.

Hoewel aspirine destijds algemeen als pijnstiller werd gebruikt, moest het in zeer hoge doses worden toegediend, zodat het risico op bijwerkingen, zoals een allergische reactie, bloedingen en indigestie, groot was. Dit betekende dat het tegen de jaren 1950 in het Verenigd Koninkrijk uit de gratie raakte.

Tien jaar onderzoek

In zijn zoektocht naar een alternatief nam Dr. Adams scheikundige Dr. John Nicholson en technicus Colin Burrows in dienst om hem te helpen de werkzaamheid van meer dan 600 chemische verbindingen te testen.

Vanuit de voorkamer van een oud Victoriaans huis in de buitenwijken van Nottingham testte het kleine team geduldig verbindingen tot ze iets vonden dat het waard was om op patiënten in de kliniek te worden uitgeprobeerd.

Dr Adams realiseerde zich dat de kans op succes minimaal was, maar hij en zijn medewerkers hielden tien jaar lang vol.

“Ik dacht dat we uiteindelijk zouden slagen – ik heb altijd het gevoel gehad dat we zouden slagen.”

En hij was altijd bereid om als proefkonijn op te treden en twee of drie verbindingen op zichzelf te testen.

Dat zou nu nooit meer worden toegestaan, geeft hij toe, maar ze hebben van tevoren zorgvuldig toxiciteitstests uitgevoerd.

“Het was belangrijk om ze uit te proberen en ik was opgewonden om de eerste persoon te zijn die een dosis ibuprofen nam,” herinnert hij zich.

In die tijd werden vier medicijnen klinisch getest en mislukten voordat in 1961 de keuze viel op een middel met de naam 2-(4-isobutylfenyl)propionzuur, dat later ibuprofen zou worden.

Een patent voor ibuprofen werd in 1962 aan Boots toegekend en zeven jaar later werd het goedgekeurd als receptgeneesmiddel.

Volgens Dave McMillan, voormalig hoofd healthcare development bij Boots UK, was ibuprofen een uiterst belangrijk geneesmiddel voor het bedrijf.

“Het redde Boots, hielp het om uit te breiden naar de VS en de rest van de wereld. Het was Boots’ nummer één medicijn.”

Er wordt nu jaarlijks een ongelofelijke 20.000 ton ibuprofen gemaakt door een reeks verschillende bedrijven onder vele verschillende merknamen. Er zijn ook verschillende vormen van ibuprofen, waaronder vloeibare vormen die speciaal voor kinderen zijn ontwikkeld.

Dr. Adams is voor zijn onderzoek geëerd met een eredoctoraat in de wetenschap van de Universiteit van Nottingham, en twee blauwe platen van de Royal Society of Chemistry. Hij bleef de rest van zijn carrière bij Boots UK en werd hoofd farmaceutische wetenschappen.

Het meest verheugd is hij over het feit dat honderden miljoenen mensen wereldwijd nu het door hem ontdekte geneesmiddel gebruiken.

Het was een lange weg – maar wel een heel belangrijke. En het begon allemaal met een pijnlijk hoofd.

Hoe werkt ibuprofen?

Het is een niet-steroïdaal anti-inflammatoir geneesmiddel of (NSAID). Omdat het een andere chemische structuur heeft dan steroïden, is het niet zo giftig.

Het vermindert de pijn door verbindingen aan te pakken die prostaglandinen worden genoemd en die ontstekingen in het lichaam veroorzaken.

Ontstekingen kunnen zwelling, warmte, roodheid, functieverlies, koorts en pijn veroorzaken.

Het pijnstillende effect begint al snel na inname van een dosis, maar het kan langer duren voordat de ontsteking afneemt.

Ibuprofen is vooral succesvol bij de behandeling van kleine pijntjes en kwaaltjes.

NHS Choices zegt dat het in een zo laag mogelijke dosis en zo kort mogelijk moet worden ingenomen, omdat het bijwerkingen kan veroorzaken, zoals misselijkheid en braken.

TIMELIJN VOOR DE ONTDEKKING VAN IBUPROFEN

Vijftiger jaren -. Er wordt gezocht naar een geneesmiddel tegen reumatoïde artritis dat geen bijwerkingen heeft

1958 – Nadat honderden verbindingen zijn gemaakt en op werkzaamheid zijn onderzocht, wordt een verbinding genaamd BTS 8402 klinisch getest, maar het blijkt niet beter te zijn dan aspirine

1961 – Er wordt octrooi aangevraagd op de verbinding 2-(4-isobutylfenyl) propionzuur – later ibuprofen genoemd

1966 – Klinische proeven met ibuprofen vinden plaats in Edinburgh en de ontstekingsremmende werking wordt gezien bij patiënten

1969 – Ibuprofen wordt in het Verenigd Koninkrijk alleen op recept gelanceerd

1983 – Ibuprofen wordt vrij verkrijgbaar vanwege de veiligheid